maandag 15 mei 2006

ACHTER DE GERANIUMS SCHIJNT DE ZON

HEGGENMUSSEN
Je kunt geen krant meer openslaan of er staat iets in over ‘vergrijzing’: er hangt een grijze wolk boven ons land. Vroeger vonden we de grote grijze geitenbreier (Harry Mooten in de Film van Ome Willem) gewoon leuk en grijze koppies ‘achter de geraniums’ waren een normaal verschijnsel. Maar dat is niet meer zo. Want nu er steeds meer grijze koppies komen, hangt er een prijskaartje aan. Wie zal de geraniums betalen?! Na de eerste doemscenario’s is er inmiddels een glinsterend randje rond de grijze wolk verschenen: de zon schijnt nog steeds, daarachter, en het kon nog wel eens meevallen met het prijskaartje, nu er met de vergrijzing ook zicht komt op minder files en meer werkgelegenheid. En steeds minder ‘bejaarden’ zitten achter de geraniums, druk als ze het hebben met allerlei bezigheden buitenshuis. Velen van hen leveren nog steeds een bijdrage aan de maatschappij. Op de Ouderendag, 1 oktober, wordt dan ook elk jaar de Gouden Geranium uitgereikt aan een actieve oudere!
En nu er toch zo geschrapt wordt in het woordenboek, stel ik voor ‘achter de geraniums zitten’ ook maar uit de Van Dale te halen (14ᵉ druk, 2005). En wel om drie redenen: de uitdrukking geeft een verkeerd beeld van gepensioneerden, is slecht voor het imago van de geranium en is ook nog eens foutief, omdat het op de vensterbank om Pelargoniums gaat!
PELARGONIUM
Vorig jaar was pelargonium de best verkochte tuinplant op de Nederlandse bloemenveilingen. Viool en buxus volgden op de tweede en derde plaats. Razend populair dus, die ‘geranium’. Het geslacht telt honderden soorten, waarvan de meeste oorspronkelijk uit Namibië en Zuid-Afrika afkomstig zijn. De meest voorkomende soorten in ons land zijn hybriden (kruisingen) uit de Kaapstreek in Zuid-Afrika: pelargonium zonale (staand) en pelargonium peltatum (hangend). Rond 1600 werden met VOC schepen de eerste ‘geraniums’ ingevoerd en naar de Leidse Hortus gebracht, waarna ze bijna tweehonderd jaar tot één van de belangrijkste plantengroepen zouden behoren in de oranjerieën van kasteeltuinen. In 1787 beschreef de Franse botanist L’Heritier de ‘geranium’ als een apart geslacht onder de naam pelargonium. ‘Geranium’ is afgeleid van het Griekse woord ‘geranos’: kraanvogel. ‘Pelargonium’ is een afgeleide van het Griekse ‘pelargos’: ooievaar. Om de verwarring compleet te maken noemen wij de geranium ‘ooievaarsbek’ en de pelargoniumgeranium’!


Geranium, 'reigersbek'
De geranium was geliefd in heel Europa. In de Engelse literatuur wijdde men gedichten aan deze plant en ook in de Nederlandse literatuur wordt de geranium genoemd. Citaat uit het proza van Jacobus van Looy (1889): “Hij ging (…) langs bonte geraniums, vol met schelle bloemen, een gebrokkeld rood, dat nog klaterde in het doeze licht van den avond.” In het hedendaagse proza van de ‘bloementaal’ betekent de citroengeranium: een onverwachte ontmoeting en staat de Franse geranium voor ware vriendschap. De gewone rode geranium wordt domheid toegeschreven. Laten we er maar een cobea (winde) naast zetten. Die betekent: kletspraatjes!
HET VERSCHIL
Wat is nu in de praktijk het verschil tussen geranium en pelargonium? Geranium is een geslacht van vaste planten, dat in hoofdzaak in de gematigde streken voorkomt. Pelargonium is in ons klimaat eenjarig, tenzij hij gepromoveerd wordt tot kuipplant en binnen mag overwinteren. Als afkomstige uit subtropische streken verdraagt pelargonium geen vorst. Een grappig voorbeeld uit de praktijk is pelargonium triste, gele bloemen met soms een paars randje, die bloeit en ’s nachts zijn zoete nootmuskaatgeur verspreidt als het in Zuid-Afrika voorjaar is en bij ons … winter. Hij staat er hier triest bij, in de zomer.
Pelargonium, 'ooievaarsbek'

De Franse geranium (P. grandiflorum) behoort tot het gilde van de kamerplanten, omdat zijn open bloemen zo slecht tegen regen kunnen. Maar de ‘Oostenrijkers’ zijn wel wat gewend: dat zijn de uitbundig bloeiende hanggeraniums die het zo geweldig doen in bloembakken onder de ramen en aan balkonhekken. Ook leuk in hanging baskets, samen met staande geraniums. Wat kleur betreft is er een ruime keuze in tinten rood, roze, oranje, gestreept, maar ook zuiver wit en héél donkerrood.
Pelargonium 'Lord Bute'

Zoals bijvoorbeeld ‘Lord Bute’: zeer donkerrood met een fijn roze randje langs de bloemblaadjes. Om te hébben! Ook het blad van geraniums kent vele verschijningsvormen. Minder algemeen, maar in opkomst, zijn de geurgeraniums, waarbij de geur vooral van het blad komt. Kies maar: rozengeur, pepermunt, ananas, citroen, muskus, chocola, sinaasappel, appel en zelfs perzik en cederhout. Daar moet je uiteraard wel naar zoeken. Een goede kans maak je in Meeden, waar Tuingoed Foltz houder is van de Nederlandse Plantencollecties van botanische Pelargoniums, botanische hybriden en bladgeurende Pelargoniums. Het is een mondvol, maar dan weet je ook waar het over gaat: specialisten dus.
VERZORGING
Als je weet waar een plant vandaan komt, geeft dat al een aardige indicatie voor de verzorging. Pelargonium houdt van warmte, maar volle zon is niet de hele dag noodzakelijk. Cactusgrond is ideaal, maar je kunt ook potgrond mengen met zand. Geef twee- tot viermaal per week een flinke gietbeurt met regenwater op temperatuur en eenmaal per week vloeibare mest. Zorg dat een teveel aan water goed weg kan. Pluk de uitgebloeide bloemen er regelmatig uit. Vóór de vorst de planten naar binnen halen en met een derde terugsnoeien. Laat ze op een lichte plaats overwinteren bij een temperatuur van 2 tot 12 graden. Zuinig water geven. In januari kan de plant gestekt worden. Zet stekken van vijf centimeter in aparte potjes met een mengsel zand en potgrond, eventueel met stekpoeder, en houdt ze vochtig maar niet te nat. In februari is het tijd om pelargoniums te verpotten, in een ruimere pot, en na half mei mogen ze weer naar buiten.
ZIEKTEN EN PLAGEN
Een goede verzorging vergroot de kans op gezonde planten. Snoei de pelargoniums tot ‘open’ planten, zodat de wind vocht kan afvoeren. Luizen worden met een waterstraaltje weggespoten of met een mengsel van water, spiritus en groene zeep. Witte vlieg wordt bestreden met een speciaal daarvoor bestemd middel. Bij roest (bruine vlekjes aan de onderkant van het blad) de aangetaste blaadjes mét steeltje in de grijze container gooien. Vertoont de plant kenmerken van een virusziekte (vlekken en/of bobbels op het blad), gooi dan de hele plant in de grijze container om verspreiding te voorkomen.
GRIJS EN GROEN
Tip voor iederéén: ga niet achter de geraniums zitten, maar ga achter de geraniums áán, want het zijn prachtige planten, waar je jarenlang plezier van kunt hebben!
Mei 2006