vrijdag 14 december 2012

NIEUWE ARTIKELEN


NIEUWE ARTIKELEN VERSCHIJNEN
OP 11 JANUARI 2013!



Dit sprookjesachtige landschap is te bewonderen bij Tuinland in Groningen. Al
drie keer hebben we ervan genoten, samen met onze kleinzoon van drie jaar: 
"Gaan we naar de mooie wereld kijken?"

VAN GEMEENTEWEGE(N)


In míjn tuin …



... is het rustig nu, na de koude start in het voorjaar en de daarop volgende groeispurt in een natte zomer. Er was veel in te halen en dat is gelukt. Voor volgend jaar hoop ik op weer uitbundig bloeiende rozen! Maar nu eerst de welverdiende rust voor mijn tuin.

Rosa Sanders White
Er is in deze saaie dagen trouwens afleiding genoeg buiten. Al een tijdje mag onze straat zich verheugen in een toenemende belangstelling van gemeentewege(n). Eerst verschenen er raadselachtige figuurtjes op het wegdek, voorzien van niet te herleiden cijfercombinaties. Maar dat was geen exclusief voorrecht; ook in andere dorpen kwamen we deze mysterieuze signalen tegen. Later verscheen er een busje waaruit een man tevoorschijn kwam met specialistische apparatuur, een plastic zakje en een schepje. In een rustig tempo, maar accuraat, boorde hij een schijfje uit het asfalt. Met een grondboor draaide hij zand uit het gat. Dat werd er zorgvuldig naast gedeponeerd. Het volgende boorsel was klei. Er verdwenen monstertjes in plastic zakjes en daarna schoof hij klei en zand terug in het gat, vulde nog wat bij uit een meegebrachte zak zand en dekte het gat af met het asfaltrondje. Alles werd weer netjes opgeborgen en de auto reed door om een eindje verderop het ritueel te herhalen. Ik had hem kunnen vragen naar wat en waarvoor, maar je hoeft niet altijd álles te weten.
Daarna kwamen de bladruimers en verschenen er mannen met schoppen en een graafmachine: om de riolering in deze buurt op orde te brengen.

Het oude asfalt wordt van de weg geschraapt ...
Maar het mooiste moest nog komen! Op een dag hoorde ik buiten een vrolijk gepiep: op de stoep voor mijn tuin stond een driepoot met daarop een lampachtig dingetje waar piepjes uitkwamen. Tot mijn schrik versnelden de piepjes toen ik erlangs liep: ik werd gedetecteerd! Een eindje verderop stond een man met ook al een lampje op een stok, maar hij leek niet onder de indruk van het gepiep en nu besloot ik ook maar eens mijn licht op te steken. Deze meneer was bezig “... de dikte van de nieuwe asfaltlaag op te meten.” “Geweldig!” riep ik en om mijn enthousiasme te verklaren vertelde ik hem dat hier negentien  jaar geleden een nieuwe stoep is gelegd. Hóóg, in verband met een nieuwe laag asfalt. Helaas was er voor dat asfalt toen geen geld. Maar nu horen we ineens tóch bij het dorp: ook wíj hebben nu een mooie nieuwe straat! Een lift voor huis en tuin!

December 2012

EEN OMZET VAN TONNEN


Heggenmussen

'Slagschip' in de straat
Eind november onderging onze straat een metamorfose. Er kwam een gloednieuwe zwarte asfaltlaag, geflankeerd door rijen strakke goottegels. In jargon: de molgoten. Je hebt geen idee wat er allemaal komt kijken bij zo’n metamorfose. Machines als slagschepen schoven langzaam voorbij met daaromheen mannen in veilig opvallende oranje pakken, die het proces geconcentreerd volgden en precies wisten wat hen te doen stond, handmatig, om ook op de vierkante centimeters naast de goten het asfalt in goede banen te leiden. Een perfecte samenwerking tussen mensen en machines. Ter afwerking trok een playmobil-achtige wals, en dan op ware grootte, frivole baantjes over het dampende wegdek - bijna jammer dat het werk klaar was.

OUD ASFALT
Maar voor het zover was dat het nieuwe asfalt ‘gelegd’ kon worden, moest de oude laag eraf en opgeruimd. Grote vrachtwagens reden beurtelings voor de enorme freesmachine uit. Die schraapte het asfalt los, waarna het via een lopende band in de laadbak van de vrachtwagen belandde. Een duidelijke ‘piep’ waarschuwde de vrachtwagenchauffeur dat er gestopt of doorgereden moest worden, tot de bak helemaal vol was en een nieuwe, lege vrachtwagen zijn plaats innam. Een efficiënt proces waarbij de wegwerkers perfect op elkaar bleken ingespeeld. Uiteindelijk werd er driehonderd ton (driehonderdduizend kilogram!) aan asfalt afgevoerd naar de Eemshaven, waar het verbrand zou worden in een installatie voor thermische verwerking van onder andere teerhoudend asfaltgranulaat.
Ik was onder de indruk: van de ingenieurs die deze machines bedenken, de rustige en kundige  samenwerking van de wegwerkers én de driehonderd ton asfalt die opgeruimd moest worden.

Tonnen asfalt worden verwijderd
TONNEN HUMUS
Ondertussen wordt er naast het asfalt, in de tuin en de natuur, ook opgeruimd in indrukwekkende getallen, zij het in deze tijd van het jaar op een iets lager pitje.
Wat te denken van insectenetende spinnen!
Een wesp als
spinnenvoer
Op jaarbasis verorberen zij vijftig tot zestig maal het gewicht van de totale Nederlandse bevolking. Dat is een hele grote berg insecten!
En wie zou toch denken dat een regenworm veel in te brengen heeft? Er is een schatting dat regenwormen ongeveer de helft van de biomassa in de bodem uitmaken. Het gemiddelde gewicht aan regenwormen per duizend vierkante meter is honderdvijfentwintig kilo. In vruchtbare grond kan het totale gewicht aan álle aanwezige wormensoorten op zo’n oppervlak oplopen, schrik niet, tot drie ton: drieduizend kilo. En die brengen wat teweeg, met z’n allen. De opbrengst van akkers met veel wormen is aanzienlijk hoger dan de opbrengst in wormloze akkers. Onderzoekers hebben een jaar lang op een gebiedje van één vierkante meter de uitwerpselen van wormen gewogen en kwamen daarbij uit op een productie van 4,4 tot 8 kilo. Per hectare is dat vierenveertig tot tachtig ton aan ‘verwerkte’ wormenaarde. Wereldwijd is er handel in wormen als natuurlijke bodemverbeteraars. In 1980 kochten de Verenigde Staten driehonderdzeventig miljoen wormen van Canada.


Deze wormen gaan op een andere manier een
bijdrage leveren aan het composteringsproces ...
Ook Charles Darwin (evolutietheorie) heeft zich verdiept in de worm: “Slechts weinig andere dieren hebben een zo grote betekenis voor de geschiedenis van de aarde als deze zo eenvoudig georganiseerde wezens.” Hij schatte dat om de zoveel jaar de volledige oppervlaktelaag van de wereld de maag van een aardworm passeert en noemde de worm een ‘natuurlijke ploeg’.
In de biologische landbouw kan ‘niet kerende grondbewerking’ een positief effect hebben op een goede structuur van een gezonde bodem. Die wordt dan niet dieper bewerkt dan twaalf centimeter, om het bodemleven, met die natuurlijke ploeg, te sparen. Ook is er onderzoek gedaan naar de effecten van de introductie van regenwormen. In 2009 verscheen daarover een rapport, waaruit valt op te maken dat er beslist positieve effecten zijn, maar niet altijd in weidegebied. Onder natte weersomstandigheden kunnen de graszoden, poreus door de wormengangen, vertrapt worden door de dieren in de wei. Daarnaast zouden veel wormen meer mollen aantrekken, wat ook niet bevorderlijk is voor een stevige grasmat. Toch wogen de nadelen niet op tegen de voordelen.


Herfst op Ekenstein: wie ruimt dit op?!
Behalve op het boerenbedrijf zijn wormen ook nuttig in het bos. Wanneer het afgevallen blad daar jaar in, jaar uit zou blijven liggen, zouden de bomen tenslotte kopje onder gaan in hun eigen bladeren. In een Canadees populierenbos verdween de drie centimeter dikke strooisellaag door toedoen van een invasie van Europese regenwormen. Dat levert een verbetering van de bodem op, die de wortelgroei ten goede komt en daarmee de boom in zijn geheel.

TUINWORMEN
Dat willen we voor onze tuinplanten ook. Maar hoe kom je aan wormen? En hoe houd je ze in je tuin? Nu, in de winter, hebben ze zich diep in de grond teruggetrokken en daar laten we ze met rust. Daar houden wormen van: geen trillingen en een donkere omgeving. In voorjaar en herfst zijn ze actief. Met voldoende voedselrijk materiaal zullen ze graag blijven. Laat dus het in de herfst afgevallen blad liggen en ruim in het voorjaar niet te snel op; daar zullen de wormen bij helpen. Heb je in je (nieuwe) tuin geen of weinig wormen, dan kun je ze, zoals alles tegenwoordig, via Internet per kilo bestellen.
Niet voor een omzet van tonnen, maar voor een omzet in humus!

PS Per heel erg abuis heb ik de foto's van de asfalteermachine en de wals van mijn camera gewist - héél jammer.

December 2012


DECEMBER/JANUARI


TUINKALENDER


Een vinkje in de sneeuw
 Versier de tuin met vogelvoer: rode pindanetjes in de groene laurier en vetbollen in de taxus. Mag ook met rode lintjes.


 Smelt een blok vet met een lepel olijfolie, roer er vogelzaad door, laat enigszins afkoelen en giet het vet in borstplaatvormpjes. Haal er, als het vet helemaal is afgekoeld, een touwtje door en versier er de klimop mee.

 Wel vogelvoer blíjven aanbieden: ze rekenen er nu op!


Merels houden van appels ...
... graag op de grond














 Bij vorstaankondiging vogeldrinkschalen leeggieten of er een stukje gaas overheen leggen.

 Strooi zand op het pad naar brievenbus en deur, tegen gladheid.

 Snoei de druif, als het tenminste niet vriest, in de laatste week van december.

... wij van boerenkool met de vorst erover
 De lekkerste stamppot maak je met boerenkool uit eigen tuin.


 Maar overdaad schaadt! Dat geldt ook voor kerstverlichting buiten de deur: niet de hele nacht laten branden.

 Laat de tuin verder lekker met rust; voor je het weet is de winter voorbij en kunnen we er weer aan de slag!


 Maar nu eerst: fijne feestdagen, zonder (tuin)besognes!

December 2012



donderdag 13 december 2012

NOVEMBER 2012


TUINFOTO’S

Herfstcrocussen
Cobaea Scandens, blauwe winde
Omlijsting met roodpaars blad
van de winde

Het wordt nu echt herfst
De eerste rose bloempjes van
Viburnum bodnantense dawn
Liriope muscari bloeit nog steeds
... sluit af met een hekje 

vrijdag 16 november 2012

NIEUWE ARTIKELEN



NIEUWE ARTIKELEN VERSCHIJNEN
OP 14 DECEMBER 2012!



NOG STEEDS IN BLOEI: EENJARIGE BACOPA -
IK GA PROBEREN HEM OVER TE HOUDEN!



NOVEMBER/DECEMBER


TUINKALENDER


Viburnum bodnantense Dawn bloeit!!

 Gelezen in Tuin&Co: er kunnen nú al eenjarige zomerbloeiers buiten gezaaid worden! Denk aan juffertje-in-‘t-groen, slaapmutsje, korenbloem, klaproos, lathyrus en nog veel meer!


Lathyrus, eenjarig,
bloeit tot de vorst
 Tot en met december kunnen er nog tulpenbollen de grond in. Wil je er meer jaren plezier van hebben, plant ze dan flink diep.

 Bladverliezende bomen en struiken kunnen nog steeds geplant worden, zolang het niet vriest. Dus ook een winterbloeiende Viburnum bodnantense Dawn of Viburnum tinus.

 Tap buitenkranen af en leeg de regenton. Een houten ton droogt niet uit als er een bodempje water achterblijft.

 Veeg afgevallen blad van stoep, paden en gazon, maar laat het in de border liggen: goed voor de natuur in je tuin.

 Zet een zak zand klaar voor glad bevroren paden.

 Rozen mag je al een stuk terugknippen, maar nog niet helemaal: de takken kunnen invriezen.

 Houd vogeldrinkschaal en voerbakjes wekelijks schoon.

Vlaamse Gaai komt op de pinda's af,
tot de zwarte kraai ze ontdekt en het
netje kapot scheurt ...
 Potplanten ook in herfst en winter regelmatig water geven!

 Schrijf op wat er in het voorjaar aangepakt moet worden: nu is nog goed te zien welke planten te groot zijn geworden.

 De recessie blijft nog wel even: plan een moestuin. Dan weet je wat je eet - voor een habbekrats!

 November 2012

ZWARTE GATEN


Heggenmussen


Toch altijd weer lastig: het afscheid van de zomer, zelfs als die niet was wat we ons ervan hadden voorgesteld. Zonnige herfstdagen vergoeden wel iets, maar de ontmanteling van de tuin gaat ondertussen gestaag door. Voor de een is dat een welkom moment om de tuin eens goed op te ruimen en aan te harken. Een nieuwe laag ‘zwarte’ grond tussen de planten die mochten blijven staan en die zo keurig elk hun eigen aandacht en ruimte krijgen. Voor de ander vallen er gaten in het groen en stemt de aanblik van die donkere aarde somber. Het voorjaarsgroen lijkt eindeloos ver weg.


Over smaak gaan we niet twisten - het is het grootste voorrecht van de tuinier om zijn tuin naar eigen smaak in te richten en dat geeft ook een interessante afwisseling. Is dat niet geweldig: er zijn geen twee tuinen hetzelfde! En allemaal hebben ze hun eigen charme! Toegegeven, in tegeltuinen zit niet veel variatie, maar die reken ik dan ook niet mee, als tuin. Dat zijn ‘plaatsjes’.

Regeren is vooruitzien - ook in de tuin
Terug naar de tuin, de tuin met de gaten. Er sterft veel af in dit jaargetijde, maar zonder dat wij dat zien is er ook nog veel leven buiten. Talloze beestjes zoeken een goed heenkomen in de grond en onder de bladeren die nog resten. Daar zijn voor ons onwelkome gastjes bij als luizen. Maar de lieveheersbeestjes en vooral ook de jonge vogels, waar we volgend voorjaar weer op hopen, zijn voor hun voedselvoorziening onder andere afhankelijk van grote aantallen luizen. In een tuin komt zoveel samen. Voor een omgeploegde akker is het prima wanneer de vorst de klei in kleinere stukken breekt; daar heerst een andere cultuur dan in een tuin, met zoveel meer diversiteit. Het heeft zéker zin om een beschermende laag aan te brengen. Dat kunnen afgevallen bladeren zijn, maar we kunnen ook kiezen voor wintergroene of -rode planten met een aaneensluitend bladerdek. Daarvan zijn er genoeg om een tuin ook in de winter een gevarieerde aanblik te geven.

Bergenia, schoenlappersplant
Mooi te combineren, ook in een grote groep of op een talud, is het blad van de schoenlappersplant, Bergenia, met dat van een kerstroos of nieskruid, Helleborus. Het forse ronde blad van Bergenia kan naar helderrood verkleuren, het samengestelde blad van Helleborus blijft de hele winter frisgroen. Dat vormt samen een levendig vlak. Qua afmeting zijn ze aan elkaar gewaagd en beide zijn vroege bloeiers. Helleborus bloeit al eind januari, begin februari, de schoenlappersplant volgt in maart. Deze laatste is overigens ook heel geschikt om een vijverrand te camoufleren.
Wat bescheidener van statuur, maar goed te combineren met de twee voorgaande groenblijvers is Tellima grandiflora ‘Rubra’. De plant zelf wordt zo’n 20 cm hoog, in bloei haalt hij 40 tot 60 cm. De meeste aandacht trekt hij met zijn hartvormige, roodachtige bladeren, ook in de winter. Deze planten nemen allemaal genoegen met halfschaduw.
Voor de liefhebbers levert ook winterheide, Erica, een goede bijdrage aan het ‘groene’ wintertapijt. Deze heide wordt 40 cm hoog, bloeit de hele winter in zon of halfschaduw en is in meerdere kleuren verkrijgbaar. Heide heeft wel voorkeur voor lichtzure grond: strooi er afgevallen blad tussen (geen beukenblad) en herhaal dat elk jaar. Deze behandeling is ook goed voor rododendrons en andere ‘bos’planten.


Polypodium vulgare, eikvaren
Over bosplanten gesproken: er zijn wintergroene varens, waarmee de tuin ook in dit jaargetijde verluchtigd kan worden. Polypodium vulgare is er zo een: de gewone eikvaren. Een probleemloze plant, die zich in een rustig tempo uitbreidt op de klei. Pas in het voorjaar sterft het oude blad af en al vrij snel daarna verschijnt het nieuwe blad, diep ingesneden en frisgroen. In de ‘Flora Batava’ uit 1832 van Jan Kops en Herman Christiaan van Hall staat van deze plant vermeld bij Huishoudelijk Gebruik: “ ... Zij dient vaak bij behoeftigen tot het vullen van matrassen enz.” Wie weet komt ons dit nog eens van pas! En door het hoge suikergehalte is de wortelstok van deze aardige plant eetbaar. De smaak wordt omschreven als: ... eerst zoetig, later bitter. ‘Engelzoet’ heette hij vroeger. Zelfs als we geen gebruik maken van deze kwaliteiten, is het nog altijd een leuke plant - bescheiden en betrouwbaar.


Ajuga reptans, zenegroen
De tongvaren, Phyllitis/Asplenium scolopendrium (vulgare), 40 tot 70 cm hoog, heeft lichtgroen blad dat niet direct aan een varen doet denken. Met zijn verticale groeiwijze is deze varen leuk te combineren met donkerbladig zenegroen, Ajuga reptans 'Atropurpurea', met klein rond blad en ook winter'groen'. In het voorjaar bloeit dit zenegroen met korte aren blauwe bloempjes. Mooi bij het lichtgroen van de tongvaren. Dat geldt ook voor het purperklokje, Heuchera 'Palace  Purple', met zijn hartvormige, donkerpaarse bladeren. Voor de bloemschikkers: dit blad blijft in water lang mooi.


Polystichum setiferum 'Herrenhausen'
Te groot voor een combinatie met zenegroen is de zachte naaldvaren, Polystichum setiferum ‘Herrenhausen’, 60 cm, die nogal uitwaaiert. Een échte varen, met groot zachtgroen, sterk gedeeld blad, dat de hele winter mooi blijft. Ook een aanrader voor de opvulling van een ‘zwart gat’.

Conclusie: wie dat niet wil, hoeft er niet in te vallen! Geniet nog even van een vorstvrije periode, waarin er nog van alles geplant kan worden!


November 2012

BLAADJES


Nog niet álle blaadjes zijn gevallen ...

In míjn tuin …

... sneeuwt het blaadjes. Berkenblaadjes, essenblaadjes, beukenblaadjes, het is een aanhoudend gedwarrel. Je zou denken dat ze per soort naar beneden komen: alle berken tegelijk, de essen, maar dat is niet zo. Elke boom draagt zijn eigen gen en dát bepaalt hoe hoog hij wordt, hoe vroeg of laat hij uitloopt en ook wanneer hij zijn blad laat vallen.
Heb je de blaadjes van de ene berk geveegd, begint de andere uit te vallen. Op het totaal maakt het natuurlijk niet uit en eigenlijk is het alleen maar leuk: zo heb je langer plezier van het herfstig kleurenpalet en kaal is tenslotte ook maar kaal.



Het is zwaar werk, dat vegen. Zeker na een herfstbui. Mijn kleinzoon (3) heeft er ook al gauw genoeg van, van het ‘gezellig samen vegen’. Vroeger liet ik de boel nog wel eens waaien - in de tuin veranderde dat na wat jaren in mooie rulle bladaarde. Maar voor voetgangers op weg naar je huis kan het vervelende slippertjes opleveren. Dus proberen wij het ongemak voor te blijven.


Dappere Liriope muscari verdwijnt onder
het afgevallen blad van berk en es
Daarvoor heb ik zelfs mijn afkeer van lawaaiige machines overwonnen en een bladblazer-zuiger-versnipperaar aangeschaft: dan kan het zó op de bladcomposthoop. Bovendien weten we wanneer de buren niet thuis zijn: hét momentum om met dat ding aan de gang te gaan. ‘Momentum’: kansrijke situatie die maar kort duurt, dus dat is hier geheel van toepassing.
Ik was er al mee begonnen, met kleine trajectjes, om te wennen aan het volume, toen ik toch maar eens in de gebruiksaanwijzing keek. Daarin wordt het verboden om natte bladeren op te zuigen, laat staan te versnipperen. O. Dat houdt dus gewoon in dat je het ding alleen maar kunt gebruiken om te blazen. Want een Indian Summer, met roodgloeiende bladeren, dat kennen wij hier niet. Onze Indian Summer heet herfst en die is koud en nat. Zelfs op dagen waarop het niet regent, blijft buiten alles nat. De blaadjes net zo goed als de stoeptegels. En dat plakt.

De bladruimer!
Dan hoor ik buiten een hard monotoon geluid; er rijdt een rood tractortje voorbij met een grote aanhangwagen en die heeft een lange slurf met de diameter van mijn grootste afvalmand! Gauw naar het raam boven, mijn kleinzoon en ik, om te kijken wat er gebeurt. Hij is dol op tractors, ik op stofzuigers. Álle plakblaadjes worden opgezogen!
We gaan solliciteren, wij samen, bij de gemeente. Wij worden bladruimers - en dan zuigen we ‘en passant’ ook oma's tuin!

November 2012

vrijdag 19 oktober 2012

NIEUWE ARTIKELEN



NIEUWE ARTIKELEN VERSCHIJNEN
OP 16 NOVEMBER 2012!



OOK IN HERFST EN WINTER IS
GROEN EEN MOOIE KLEUR -
DE KLEUR VAN HOOP EN VREDE


OKTOBER/NOVEMBER


TUINKALENDER


Ík pak nog even wat zon!
 Houd rekening met nachtvorst: kuipplanten op tijd naar binnen.

 Laat afgevallen blad in de border liggen: een fijn dekentje voor de planten en de beestjes.

 Verwijder het blad van het gazon en de paden en bewaar het op een hoop: voor mooie bladaarde.

 Installeer een ijsvrijhouder in de vijver en verwijder ook hier het afgevallen blad.

 Laat de regentonnen leeglopen en sluit de toevoer af, zodat ze niet stuk vriezen.


Dop d'rop!
 Als de dahlia’s na de eerste nachtvorst zwart geworden zijn, moeten ze naar binnen. 
Knip de stengels terug tot zo’n vijftien centimeter, laat de knollen drogen, klop de aarde er vanaf en bewaar ze vorstvrij in kranten, turfmolm, zand of wat je maar gewend bent.

 Plant bollen voor een fleurige lente in 2013 - tulpenbollen kunnen nog wel even wachten.

 Breng zo nodig de tuinmeubels naar binnen en zet dan voor de gezelligheid een leuke stoel uit de inbrengwinkel op het terras.




 Lok vogels naar je tuin met schoon water voor een bad, voer voor een volle maag en een schone nestkast voor een goede nachtrust.

Herfstwandeling achter de Fraeylemaborg
in Slochteren
  Geniet van een herfstwandeling, maar ook van kletterende regen, als je lekker met een tuinboek binnen zit!

Oktober 2012

ZWARTE ACCENTEN

Heggenmussen


Langzaam maar zeker doet de herfst zijn intrede. In de nacht van zaterdag 27 op zondag 28 oktober keren we terug naar de oorspronkelijke tijd en de klok zetten we dan ook een uur terùg: wintertijd. Zoals we ons in het voorjaar opmaken voor de zomer met een opeenvolgende bloei van vaste planten en eenjarigen in onze tuin, zo kunnen we in het najaar plannen maken om de tuin ook in de winter aantrekkelijk te houden. Dat kan door de aanplant van winterbloeiers, maar ook door selectief opruimen ofwel: behouden wat in de winter letterlijk een structurele bijdrage kan leveren aan een nog steeds boeiend tuinbeeld.

Skimmia rubella en Gaultheria in één bak
Zolang het herfst is, is dat niet moeilijk. In het tuincentrum, de bouwmarkt en ook de supermarkt staan de winterviolen hoog opgestapeld en lonken de bolchrysanten in warme kleuren. Gaultheria, bergthee, is al jaren een bestseller, met zijn bruinrode blaadjes en vrolijke rode bessen. Leucothoe, druifheide, doet mee met gekleurd blad en ook de Skimmia’s staan klaar om in grote potten onze entrees de juiste uitstraling te geven. En zo zijn er nog veel meer ‘instant’ oplossingen.
Maar als het menens wordt met de winter, wie zullen ons dan te hulp schieten om de moed erin te houden? Want het duurt nog lang tot het weer voorjaar is.
Zomerse kleurenschema’s moeten we maar even laten voor wat ze zijn: zómers. In de winter mag het wel wat minder uitbundig. Groen en wit, dat is een frisse combinatie. Viburnum tinus, een groenblijvende struik met in de winter witte bloemen, is daar een mooi voorbeeld van. Maar vergeet niet gebruik te maken van zwarte toetsen: in de tuin net zo belangrijk als op de piano! Neem daarvoor de uitgebloeide bolchrysanten. Deze seizoensbloeiers hebben een stevig silhouet en zijn zonder risico, want toch al dood, op geschikte plekken neer te zetten voor een duidelijk contrast. Bolvormen doen het altijd goed. Worden vorst en sneeuw ze op den duur teveel, dan kunnen ze alsnog probleemloos naar de composthoop.


Bevroren silhouet van het koninginnekruid, Eupatorium
Bekijk uitgebloeide vaste planten met dezelfde ogen en knip niet alles weg. Stevige, niet te hoge herfstasters zullen naar zwart verkleuren en dragen rijp en een laagje sneeuw met verve. 

Alternatief haagje: herfstasters!
Dat geldt ook tot ver in de winter voor de onvolprezen Sedum spectabile ‘Herbstfreude’ met zijn van donkerrood naar zwart verkleurende hoedjes. Voor hoogte tussen de overwinteraars is het prachtriet, Miscanthus sinensis, een goede structuurplant. Dit riet verkleurt niet naar zwart, maar is mooi te combineren met koninginne- of leverkruid: Eupatorium.


Origanum, een kleine 'schermbloemige'
Laat ook een zogenaamde schermbloemige als engelwortel, Angelica archangelica, intact: prachtig onder een fijn laagje rijp. En zelfs het vingerhoedskruid, Digitalis, levert een statige bijdrage als je ze nog niet weggeknipt hebt. Want dat is natuurlijk aan het eind van de zomer het dilemma: wil je het zomerse plaatje zo lang mogelijk overeind houden of laat je de herfst al toe, vooruitlopend op het plaatje in de winter?
Bij bomen en struiken ontbreekt dat dillemma gelukkig: die accepteren we zoals ze zijn.
De stam van een berk krijgt in winterse omstandigheden de aandacht die hij verdient en niet alleen van het boomkruipertje, dat alle schorsjes en spleetjes afzoekt op verstopte beestjes. De grillige, min of meer zwartwit getekende schors van deze boom komt mooi uit tussen groenblijvende heesters als bijvoorbeeld taxus en buxus.


Berk tussen de bollen
Buxus wordt helaas bedreigd door schimmels, de ‘buxusziekte’, maar struiken die niet aangetast zijn doen natuurlijk nog gewoon mee in ons plantenschema. Wel regelmatig controleren op deze verraderlijke ziekte - zie het artikel ‘Buxusellende’, september 2012. 
Ter aanvulling: behalve Ilex crenata, Japanse hulst, is ook taxus een goede vervanger voor buxus. Aldus een tip in mijn favoriete tuinprogramma, Gardeners’ World (vrijdagavond, BBC 2): neem stekken van de taxus die je al hebt.
Als er nog ruimte is voor de aanplant van een boom, denk dan eens aan Prunus subhirtella ‘Autumnalis’: in bloei van november tot in januari. Winterbloeiende struiken vind je bij de Viburnums, zoals V. farreri en V. bodnantense ‘Dawn’ of ‘Deben’. Ze geuren ook, zij het vooral van heel dichtbij. Meer geur is aan te treffen bij kamperfoelies: Lonicera standishii, L. fragrantissima, of een kruising van deze twee: Lonicera purpusii. Deze laatste bloeit van november tot maart (!) met roomwitte, sterkgeurende bloemen. Een sterke geur in de winter: dat is natuurlijk een cadeautje. Nog een struik met een sterke en ook nog zoete geur is de mahoniestruik, Mahonia napaulensis. Bloeit ook van november tot maart. Van november tot januari/februari bloeit het meloenboompje, Chimonanthus praecox. De bloempjes lijken wel wat op die van Hamamelis, toverhazelaar, maar deze zijn geelwit met een rood hartje en ze geuren aangenaam. De Hamamelissoorten bloeien per soort korter en variëren in kleur van geel tot oranje en rood: naar eigen smaak en ruimte uitzoeken dus.


Viburnum bodnantense dawn, bloeiend de winter door
En dan is er ook nog de Sarcococca. Heerlijke geur en in bloei van januari tot en met maart. Mijn Sarcococca’s heb ik niet in leven kunnen houden, helaas. Mogelijk lag dat aan de standplaats en in februari dit jaar in ieder geval aan de onverwacht late en strenge vorst. Sarcococca houdt van een beschutte plek, vooral niet op het oosten, in halfschaduw of schaduw. In de zon alleen wanneer de bodem permanent voldoende vochtig is. Misschien moet ik het toch nog eens proberen: alleen al om de zoete honinggeur, die door de tuin ‘drijft’ en je aangenaam verrast bij het voorjaarswerk.

Maar zover is het nog niet. Eerst plannen maken voor een aangename wintertuin, want dat helpt, nu de dagen steeds korter worden.

Oktober 2012