vrijdag 6 september 2013

NIEUWE ARTIKELEN


NIEUWE ARTIKELEN VERSCHIJNEN OP 
11 OKTOBER 2013!


Herfstasters bieden troost, nu de dagen korter worden!


Hier aan te klikken: TITELS COLUMNS
Hier aan te klikken: TITELS HEGGENMUSSEN
Hier aan te klikken: TUINFOTO'S
Hier aan te klikken: ANDERE TUINEN

HET GEBRUIK VAN HUISDIEREN

In míjn tuin …


... komt ook taal wel eens ter sprake. Taal is, zeg maar, echt zo’n ding. Niet iedereen heeft er gevoel voor en in het prille taalonderwijs zijn er in de eerste plaats regels om op te schríjven. Later blijken de regels voor velen te ingewikkeld: regels voor ‘d’ en ‘t’, voltooid deelwoorden en zaken als onderwerp en lijdend of juist mééwerkend voorwerp. Regelmatig voorkomend is het samentrekken van zinnen, die daardoor een volkomen andere betekenis krijgen dan de bedoeling was. Zo las ik laatst in een rouwadvertentie dat “Verdrietig om het afscheid, maar dankbaar voor alles wat hij voor ons heeft betekend, is heengegaan ...”.

Enfin, wij zitten buiten met een biertje - de zomer ís er naar - en als je dan na veertig jaar samen alle onderwerpen wel zo’n beetje gehad hebt, treedt er soms een stilte in. In die stilte hoor ik mijn man ineens de tekst voorlezen op de achterkant van het pak Escar-Go. Ja hoor, dat slakkenmiddel staat bij ons gewoon tussen de glazen op tafel. Het is ecologisch - niks mis mee. Maar bij de zin: “huisdieren mogen direct na gebruik de tuin weer in” schrik ik op: “Waar worden die voor gebruikt dan, die huisdieren?!” Ik wil er niet aan denken! 
En dat terwijl er op diezelfde achterkant gemeld wordt, dat dit ecologische product respect heeft voor mens, milieu én huisdier. Foute zin van de tekstschrijver dus, die ook nog eens groot op de voorkant van het pak staat afgedrukt. Maar ach, je moet niet op alle slakken zout leggen; daar hebben we Escar-Go tenslotte voor!



Dagelijks trek ik ermee door de tuin langs mijn slakkenpatiënten. De hosta’s, ligularia dentata Britt-Mary Crawford en het nieuwe clematisje kunnen niet zonder dit medicijn. En ik kan geen dag overslaan, want er blijft geen kórreltje over: kennelijk zijn de slakken dol op ijzerfosfaat. Voor hun natuurlijke vijanden, vogels, egels en padden, levert dit middel geen problemen op. Dat is mooi, want die gun ik als eerste een slakkenmaal.

Ligularia dentata Britt-Mary Crawford
Tot mijn verrassing groeit de sla in het moestuintje ongehinderd door. Lollo rosso, (groene) lollo bionda en rode pluksla worden al wekenlang met rust gelaten. Zou dat iets te maken hebben met de zomerprei die ik langs de rand geplant heb, of met de bieslook en de uien?
Dat pleit voor meer uiige (ja, zo schrijf je dat écht) bollen op strategische plaatsen. Mogen huisdieren ook vóór gebruik de tuin in ...

BOMEN

Heggenmussen


In augustus heeft Staatsbosbeheer zieke essen gekapt in het Ten Boersterbos: zeven hectare maar liefst. Dat is veel, op een totale oppervlakte van veertig hectare. Gelukkig is het bos beplant met een grote diversiteit aan bomen, maar het verdwijnen van de es is toch een gevoelig verlies.

Essen behoren tot de olijffamilie, Oleaceae. Het zijn snelgroeiende bomen, die 40 tot 45 m hoog kunnen worden. Van de es, Fraxinus, zijn minstens vijfenzestig soorten bekend, als boom of struik. De gewone es, Fraxinus excelsior, wordt tot 25 m hoog en komt op vrijwel het gehele Europese continent voor, maar vooral in Noord- en West-Europa. Excelsior betekent ‘hoger’, ‘boven alles uitstekend’ en als een echte zonneboom reikt de es dan ook naar het licht. Het is niet alleen een veelvoorkomende boom in het Nederlandse landschap, ook in groenstroken is de Fraxinus excelsior veel aangeplant.
Essenhout is licht van kleur, taai en sterk. Die eigenschappen maken het hout zeer geschikt voor leggers van gymnastiektoestellen, tennisrackets en stelen van bijlen en spaden. Maar het wordt ook veel gebruikt voor meubels, vloeren en trappen: essenhout heeft een mooie vlamtekening. Buitenshuis kiezen we liever andere houtsoorten; daar valt de duurzaamheid van het essenhout tegen.

De es, Fraxinus excelsior, in onze tuin: een potentieel monumentale boom van bovenaf gezien!
De oudste es van Nederland staat in het Overijsselse gehucht Dwarsgracht, bij Giethoorn. Met zijn eerbiedwaardige leeftijd van ruim tweehonderdtwintig jaren en een stamomtrek van 4,65 m is hij een bezienswaardigheid in dit toeristische gebied.
Het Arboretum Trompenburg in Rotterdam heeft essen die dateren uit 1870: ruim 140 jaar oud dus.
Een bijna 180-jarige es stond tot 2001 in de Zuid-Hollandse polder Nieuw Bonaventura, tussen Strijen en ’s-Gravendeel.
En in mijn eigen tuin staat in de voormalige groenstrook van de gemeente ook een es, aangeplant in de herfst van 1978: ruim 35 jaar oud en inmiddels voorzien van een potentieel monumentale status!

Nog een beetje hoger!
Het is goed om zo’n boom in je nabijheid te hebben. In een Noors epos is de reuzenes ‘Yggdrasill’ als wereldboom de verbinding tussen wereld, onderwereld en hemelen. Het volksgeloof kende vele toepassingen voor Yggdrasill: wanneer er bijvoorbeeld helder moest worden nagedacht, kon men de es om hulp vragen. Ook stond Yggdrasill symbool voor onsterfelijkheid en levenskracht  Helaas is er later twijfel ontstaan over de vertaling van het epos en vermoedt men nu dat het niet om een es ging, maar om een taxus. Voor mij maakt dat niet uit: die staat ook in onze tuin. Mocht onze es ondanks de symboliek toch sterfelijk blijken, dan kan ik ze beide om hulp vragen bij het helder bedenken van een oplossing.

Want de vooruitzichten zijn somber, voor de essen in ons land. Na de iepziekte zijn veel verloren gegane iepen vervangen door essen, die nu op hun beurt getroffen worden door essentaksterfte.
In de eerste negentiger jaren van de vorige eeuw werden in Polen essen aangetast door de schimmel Chalara fraxinea. In Nederland werd in 2010 de essentaksterfte voor het eerst waargenomen, in de Groningse gemeente Bellingwedde. De ziekte treft vooral relatief jonge bomen van 4 tot 10 m hoog. Oudere bomen verzwakken en worden gevoeliger voor aantastingen door secundaire parasieten zoals honingzwam. Het begint met kleine zwarte kankervlekken op stam en takken, die langzaam groter worden. Ze onderbreken de sapstroom en veroorzaken zo verwelkingsverschijnselen, het afsterven van een- en tweejarige twijgen en uiteindelijk het afsterven van de top van de boom. In zeer korte tijd werd de ziekte in een groot aantal Europese landen vastgesteld. Maar omdat in grote bomenbestanden ook veel exemplaren níet waren aangetast, verwierp men het idee dat de ziekteverwekkers verspreid zouden worden door transport van plantmateriaal, de wind of dieren. Waarschijnlijker leek een samenhang met factoren als vorst, droogte en veranderende klimaatomstandigheden.
DNA-onderzoek in Zwitserland heeft inmiddels anders uitgewezen. Op essen komt een onschadelijke paddenstoelensoort voor: het Essevlieskelkje, Hymenoscyphus albidus. In dit Essevlieskelkje heeft een genetische verandering plaatsgevonden, waardoor een nieuwe soort is ontstaan: Hymenoscyphus albidus pseudoalbidus. En deze nieuwe soort is wél schadelijk.
Het pseudo-essevlieskelkje (deze naam heb ik even zelf bedacht) verspreidt zich op natuurlijke wijze door de lucht, maar ook via besmet plantmateriaal.

Dat zijn geen leuke berichten. Vooral ook omdat er tot op heden geen mogelijkheden zijn om aangetaste bomen te genezen. Maar wie essen in zijn omgeving heeft, kent nu dus wel de symptomen en kan maatregelen (laten) nemen.


Soms moet je zelfs maatregelen nemen als je boom níet ziek is, zoals onze 37 jaar gekoesterde berk. Een vitale boom, die echter het formaat van onze tuin ruimschoots ontstegen en daarmee onszelf ver boven het hoofd gegroeid was. ‘Boompje veel te groot, plantertje nog steeds niet dood,’ om zo te zeggen.Wij haalden er een hovenier bij, om de boom deskundig te laten snoeien. Tot onze verrassing kregen we het advies: niet snoeien, maar kappen. Dat was even slikken, maar het bleek inderdaad de beste oplossing.

De roterende verreiker van
Hamming uit Wirdum
Hovenier Freek van der Wal
hanteert de zaag



Onze oudste zoon
pakt de takken aan

Een waar spektakel was het, waar zelfs een verreiker aan te pas kwam. Ook wij mochten omhoog ‘in de bak’, wel 20 m boven de grond, en dat was een heel bijzondere belevenis, met een geweldig uitzicht over Ten Boer en Ommeland! 


In een lichte tuin drinken we nu op de gezondheid van onze es!

Zie voor meer foto's: ONS PRONKJUWEEL, DE BERK, tuinfoto's

SEPTEMBER 2013

TUINKALENDER  


Knip niet álle uitgebloeide bloemen
af: zaadjes voor volgend jaar!
 Blijf nog even uitgebloeide bloemen en lelijk blad wegknippen.

 Maai het gras op een wat hogere stand.

► Verzamel zaaddozen en berg de zaden op in enveloppen of koffiefilters, mét opschrift.

► Snoei hagen zo nodig nog één keer.

► Water geven is nog steeds noodzakelijk - vooral voor planten in potten.
Een botanisch narcisje

 2014 is nog ver weg, maar als je nu sneeuwklokjes, narcisjes en krokussen plant, is je tuin verzekerd van een vrolijke start.

 Het is nu een goed moment om vaste planten te delen en opnieuw uit te planten. Wel water 
geven in droge perioden!

 Behalve met nog steeds bloeiende eenjarigen als Cosmea en Cleome, breng je nu ook kleur in de tuin met herfstasters en Sedum spectabile: Herbstfreude!
Sedum Herbstfreude

 Kan er nog geoogst worden in de moestuin? Niet vergeten.

 De afgedragen takken van bramen, japanse wijnbes en frambozen afknippen: ruimte voor nieuwe takken.

 Noteer wat volgend jaar beslist anders moet. In een kale voorjaarstuin weet je dat vast niet meer.

 Pluk appels die deze maand rijpen met behulp van een vijvernetje met lange steel.

 En pluk de dagen waarop de zon nog schijnt: september is een mooie maand!