HERFSTKLEUREN

Heggenmussen

Eerst was er de zachte winter van 2013-2014 met ook nog eens een vroeg voorjaar en vervolgens een mooie zomer, met vooral in het noorden des lands ook in augustus mooi weer: weinig neerslag. In september kwam daar nauwelijks verandering in en het weer in deze maand is bepalend voor het tijdstip waarop de bladeren aan de bomen hun herfstkleur krijgen en zullen vallen. Door de droogte zijn heel wat bladeren helaas niet aan hun verkleuring toegekomen: ze konden na een dag met veel wind knisperend groen bij elkaar geveegd worden.

Viburnum bodnantense 'Dawn' in herfsttooi

Gelukkig bleef nog veel blad behouden: voor alsnog een afspiegeling van een ‘Indian Summer’. En die komt dit jaar extreem vroeg, wel drie tot vier weken eerder dan normaal.

Mijn Viburnum bodnantense ‘Dawn’ heeft al wekenlang naar rood verkleurd blad, waar de rose bloemtrosjes mooi tegen afsteken. Waarschijnlijk heeft dat niet alleen te maken met de gemiddeld lagere temperaturen in augustus, maar ook met het ongewoon vroege voorjaar. 
Begin augustus was vanuit de ruimte al te zien dat de Nederlandse bossen in deze periode ongeveer 8% minder groen waren dan vorig jaar. Dat wordt bepaald door de Groenmonitor, die ontwikkeld is door wetenschappers van Alterra Wageningen. Aan de hand van satellietbeelden kan (bij onbewolkt weer) worden berekend hoe groen elk blokje van 25 x 25 m van het aardoppervlak is. Nauw betrokken bij dit project is bioloog dr. ir. Arnold van Vliet, die ons waar nodig of interessant in het NOS Journaal op de hoogte houdt van ontwikkelingen in de Nederlandse natuur.

Groene bladeren bevatten miljoenen bladgroenkorrels. Die zijn dus alleen met een microscoop te zien. In deze korrels wordt lichtenergie omgezet in voedsel. Bij de omzetting is een belangrijke rol weggelegd voor het bladgroen: het groene pigment dat zich in de bladgroenkorrels bevindt. Onder invloed van lagere temperaturen wordt in de herfst het bladgroen in de bladgroenkorrels afgebroken en worden andere pigmenten zichtbaar. Dat kan geel zijn, oranje, rood of bruin. Typische herfstkleuren.

De herfstkleuren van een druivenblad

Het vermoeden is dat de naar verhouding lage temperaturen in augustus in combinatie met het ongewoon vroege voorjaar oorzaak zijn van de vroeg ingetreden herfstverschijnselen. Maar we mogen er niet van uitgaan, dat volgend voorjaar automatisch de bomen eerder groen zullen zijn.

Niet iedereen houdt van de herfst, maar hij komt ieder jaar terug en waarom zouden we daar niet in meegaan? Rood, geel, oranje en bruin zijn óók kleuren! Kies een gedeelte van de tuin waarop je vanuit huis een goed uitzicht hebt, maar ook een deel wat zichtbaar is voor voorbijgangers: een opkikkertje in deze overgangstijd! Er is onverwacht veel keus in herfstkleurige najaarsbloeiers. Ik noem er een paar.

Rode bessen in de kamperfoelie
doen ook mee

Laten we laag beginnen met winterviolen in oranje en geel. Ze kunnen in de volle grond geplant worden, maar in terracotta potten zullen ze extra de aandacht trekken. Voer de potten met bubbeltjesplastic om stuk vriezen te voorkomen en geef regelmatig water, behalve als het vriest. En net als in de zomer blijven de violen doorbloeien als je de uitgebloeide bloemen regelmatig verwijdert.

Sedum Herbstfreude zal iedereen zo langzamerhand al wel hebben: een klassieker met mooie donkerrode bloemschermen. En dat verveelt nooit. Ook in de winter, als de bloemschermen uiteindelijk verkleurd zijn naar zwart, blijven ze fotogeniek, onder een witte hoed van sneeuw.

Sedum Herbstfreude, nog niet helemaal op kleur

Potentilla fruticosa, ganzerik, is een sterk heestertje dat bloeit tot de vorst en, onder andere, goed combineert met Sedum Herbstfreude. Potentilla fruticosa ‘Tangerine’ wordt 70 tot 100 cm hoog en bloeit vanaf juni rijk met geel-oranje bloemen. Ook geschikt voor een haagje. In maart of april kan dit struikje tot op 10 cm worden teruggesnoeid. Maar vormsnoei is ook mogelijk. Potentilla fruticosa ‘Primrose Beauty’ bloeit roomgeel en is een echte vlinderplant. In de herfst krijgt het blad een koperkleur en in de winter trekken de roodbruine twijgen de aandacht. Probleemloze planten. Ze zijn nauw verwant aan aardbeien en dat is goed te zien.

Rosa Bonica is voor een
rose accent in de herfst
ook niet verkeerd

Rozen bloeien vaak ook nog lang door. Stamroos ‘Amazing’ heeft abrikoos- tot oranjekleurige bloemen en kan ook in een stevige pot of bak geplant worden.

Dan de vlinderstruik: Buddleja davidii. Zelfs deze struik is verkrijgbaar in rood of geel. Als het weer een beetje meewerkt, kunnen vlinders (en bijen) ook in oktober hier nog ‘tanken’. In de voor vlinderstruiken meer traditionele kleur paars is deze struik natuurlijk ook goed te combineren met gele, rode en oranje herfstkleuren.

Rudbeckia fulgida Goldsturm:
goudkleurige herfstbloeier

Graspluimen zijn bijzonder geschikt om de zomer uit te wuiven. Een greep: Miscanthus sinensis ‘Rothsilber’: oranjerood, ‘Africa Rother Pfeil’: koperrood, ‘Gracillimus’: brons, ‘Yaku Jima’, een dwergvorm: bruinroze en ‘Ghana’: breed rood blad.

Nog hoger wordt de al eerder genoemde Viburnum bodnantense ‘Dawn’: een flinke struik. Misschien wat saai in de zomer, maar met naar rood verkleurend blad in de herfst en daarna, bijzondere toegift, de hele winter geurende witroze bloementuiltjes.

Maak van de herfst een ‘Indian Summer’: daarmee blijf je de ‘winterdip’ nog even voor!

Oktober 2014